توصیه‌هایی جهت افزایش اثربخشی شیمی‌درمانی
دکتر مهدی شادنوش و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایسنادفتر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اظهار کرد: بیماران سرطانی و اطرافیان آنها باید از یک رژیم غذایی برای بیماران سرطانی پیروی کنند، چراکه این افراد با انجام هر دوره شیمی درمانی دچار تغییراتی در سیستم بدن می‌شوند و باید باور داشت که تغذیه و رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش عوارض درمان از جمله شیمی درمانی کمک کند.
نقش تغذیه در کاهش عوارض شیمی درمانی
وی با انتقاد از عدم ارجاع بیماران به متخصص تغذیه از سوی بسیاری از پزشکان و آنکولوژیست‌ها، اظهار کرد: این در حالیست که این موضوع در ابتدای دوره شیمی درمانی و رادیوتراپی از اهمیت بالایی برخوردار است.
این متخصص تغذیه مرکز تحقیقات سرطان با بیان اینکه داروهای شیمی درمانی مواد شیمیایی قوی بوده و از طرق مختلف و دخالت در سیستم ساختمانی، تکثیری و زایش سلول‌های سرطانی باعث از بین بردن و توقف توسعه آنها می‌شوند، ادامه داد: بدیهی است که این داروها به درجاتی کمتر در عملکرد و ساختمان سلول‌های سالم و سیستم‌های بدن تاثیر منفی دارد و چه بسا می‌تواند باعث اختلال در هضم، جذب و متابولیسم غذا در بدن شده و از این رهگذر باعث بوجود آمدن اختلالات غذایی شدیدی در بدن می‌شود.
دکتر شادنوش با تاکید بر اینکه تغذیه سالم و مناسب می‌تواند اثربخشی داروهای شیمی درمانی را افزایش و عوارض جانبی ناشی از داروها را کاهش دهد، اظهار کرد: رژیم غذایی سالم و کامل به رژیمی گفته می‌شود که دربرگیرنده تمام گروه‌های غذایی شامل کربوهیدرات‌ها (مانند نان و غلات)، گوشت‌ها، میوه‌جات و سبزیجات، شیر و لبنیات و چربی‌ها باشد.
همچنین مصرف منظم وعده‌های غذایی در فواصل زمانی مناسب می‌تواند جهت تأمین نیازهای غذایی بدن برای مقابله با بیماری مفید باشد.
توصیه های مفید و تغذیه‌ای در دوره شیمی درمانی
- اقداماتی از قبیل پیاده‌روی در هوای آزاد و مطبوع، مصرف آب به میزان کافی، مطالعه، انجام فعالیت‌های روزمره و دلخواه، مصرف مواد غذایی مورد علاقه به میزان متعادل، گفت‌وگو با دیگران، تماشای فیلم، گوش کردن به موسیقی‌های آرام‌بخش و دلپذیر، پرهیز ازغذاهای سنگین، چرب و غیرمتعارف و استفاده از میوه‌جات می‌تواند در بهبود وضعیت و کنترل عوارش ناشی از شیمی درمانی مانند تهوع و خستگی نقش موثر و محسوسی داشته باشد.
- اصولا مصرف میوه جات و سبزیجات و آبمیوه‌های طبیعی در طول دوره‌های درمان می‌تواند مفید باشد. مگر اینکه به دلیل کاهش سیستم ایمنی بدن توسط متخصص تغذیه و یا پزشک معالج منع شده باشد.
- توصیه می شود در طی دوره‌های دارو درمانی، از مصرف غذاهای سنگین، حجیم، چرب و تحریک کننده مانند ادویه‌جات تند، ترش و مانند آنها پرهیز شود.
- غذا را با صبر و حوصله و آرامش کافی مصرف کنید و به خوبی آن را بجوید.
- به طور منظم قبل از صرف غذا سعی کنید دهان خود را با دهان شویه ملایم و رقیق شستشو دهید تا صرف غذا برای شما لذت‌بخش شود. بعضی از داروهای شیمی درمانی می‌توانند طعم دهان شما را تغییر دهند.
- در صورت بروز ضایعات و زخم‌های دهانی، هر 4-2 ساعت یکبار دهان خود را با دهان‌شویه ملایم و رقیق شستشو دهید و در صورت تشدید زخم‌ها و خونریزی به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
- همچنین در صورت بروز زخم‌های دهانی از غذاهای نرم و مایعات صاف شده استفاده کنید و در صورت لزوم می‌توانید از نی به جای قاشق استفاده کنید.
- استفاده از مایعات فراوان تا چند روز بعد از شیمی درمانی می‌تواند در کاهش عوارض ناخوشایند شیمی درمانی نقش بسزایی داشته باشد.
کاهش عوارض جانبی شیوه‌های درمانی با رژیم غذایی
این متخصص تغذیه بالینی با بیان اینکه شیمی درمانی انواع مختلفی از سرطان را به طور موثر درمان می‌کند، تصریح کرد: با این حال همانند سایر درمان‌ها، اغلب باعث ایجاد عوارض جانبی می‌شود که برای هر فرد متفاوت است و به نوع سرطان، محل، داروها و دوز و سلامت عمومی بیمار بستگی دارند.
وی ادامه داد: داروهای شیمی درمانی سلول‌های سرطانی که سریع رشد می‌کنند را تحت تأثیر قرار می دهند، از آنجاکه این داروها در سراسر بدن حرکت می‌کنند، می‌توانند بر سلول‌های طبیعی و سالم نیز تاثیر گذاشته و در نتیجه باعث عوارض جانبی شوند که از جمله عوارض شایع شیمی درمانی می‌توان به تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی، خشکی دهان، اسهال یا یبوست اشاره کرد.
دکتر شادنوش در این راستا به برخی از راهکارهای تغذیه ای مؤثر در کنترل این عوارض اشاره کرد:
راهکارهای تغذیه‌ای جهت بهبود تهوع و استفراغ
- تعداد وعده‌های غذایی را افزایش و حجم هر یک را کاهش دهید.
- مایعات را در فاصله وعده‌های غذایی و به میزان کافی مصرف کنید و از مصرف مایعات همراه با وعده‌های غذایی اجتناب نمایید.
- از مصرف مایعات با معده خالی اجتناب کنید.
- جهت پیشگیری از حالت تهوع از زنجبیل استفاده کنید.
- جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات با طعم مناسب به ویژه نعناع می‌تواند در بهبود تهوع مؤثر باشد.
- از دراز کشیدن و خوابیدن تا حدود یک ساعت پس از صرف غذا بپرهیزید.
- انجام ورزش‌های سبک و نفس کشیدن عمیق در هوای آزاد می‌تواند در پیشگیری و بهبود حالت تهوع مؤثر باشد.
- به منظور کاهش شدت بوی غذا در محیط، در هنگام طبخ غذا حتماً هواکش آشپزخانه را روشن کنید و یا جریان هوا را برقرار کنید.
- غذاها را بعد از خنک شدن مصرف کنید تا بوی آنها موجب تشدید حالت تهوع نشود.
- به منظور پیشگیری از تهوع صبحگاهی، قبل از بلند شدن از رختخواب کمی بیسکویت ساده مصرف کنید. همچنین هنگامی که دچار حالت تهوع هستید، از غلات خشک مانند نان خشک یا بیسکویت‌های ساده استفاده کنید.
- اگر حالت تهوع منجر به استفراغ می شود، لازم است که در طول روز به میزان کافی مایعات بنوشید.
- در طول روز میوه‌ها و سبزی‌های دارای طعم ملایم مصرف کنید.
- تا حد امکان از مصرف غذاهای سرخ شده، پرچرب، نفاخ، خیلی شیرین یا پرادویه بپرهیزید.
راهکارهای تغذیه‌ای جهت بهبود اشتها
- تعداد وعده‌های غذایی را افزایش و حجم هر یک از آنها را کاهش دهید.
- هر زمانی که اشتهای بیشتری دارید، مواد غذایی بیشتری مصرف کنید.
- از چاشنی‌های اشتها آور مانند آبلیمو، آبغوره، سرکه و رب گوجه فرنگی در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
- غذاها به گونه‌ای تهیه شوند که طعم، بو و رنگ آنها اشتهاآور باشد.
- محیطی که در آن غذا می‌خورید را لذت‌بخش کنید. به عنوان مثال، می‌توانید به تماشای تلویزیون یا گوش دادن به موسیقی مورد علاقه خود بپردازید.
- به منظور تحریک اشتها توصیه می‌شود که در صورت امکان قبل از وعده‌های غذایی، ورزش مختصری مانند قدم زدن انجام دهید.
- از مصرف غذاهای پرچرب و نفاخ بپرهیزید زیرا سبب سیری زودرس می‌شوند.
- احساس درد، حالت تهوع و یبوست سبب کاهش اشتها می‌شود. توصیه می‌شود که جهت بهبود این شرایط به پزشک و متخصص تغذیه مراجعه کنید.
- بهتر است مایعات را در فاصله وعده‌های غذایی و به میزان کافی مصرف کنید و از مصرف مایعات همراه با وعده های غذایی اجتناب کنید.
راهکارهای تغذیه ای جهت بهبود خشکی دهان
- روزانه 8-6 لیوان مایعات را به صورت جرعه جرعه بنوشید. می‌توانید مقداری از مایعات را به شکل یخ مصرف کنید.
- قبل و بعد از مصرف غذا، دهان خود را با آب یا دهان شویه‌های ملایم بشویید. همچنین در طول روز مکرراً دهان خود را با دهان شویه بشویید.
- در رژیم غذایی خود از غذاهای نرم و آبدار مانند مواد غذایی آب‌پز، سوپ‌ها و خورشت‌ها استفاده کنید.
- در صورت عدم التهاب دهان و مری، می‌توانید از آب نبات‌های ترش و آبغوره، آبلیمو و آب سایر مرکبات به منظور تحریک ترشح بزاق دهان استفاده کنید. مصرف بستنی یخی و آدامس‌های فاقد شکر نیز توصیه می‌شود.
- مصرف میوه‌جات و سبزیجات به صورت خنک توصیه می‌شود.
- از مصرف کافئین، قهوه، چای‌های غلیظ، کولا، شکلات، کاکائو و مواد غذایی حاوی کاکائو پرهیز کنید.
- از مصرف غذاهای شور، سرخ شده، پرچرب و یا غذاهای خیلی شیرین اجتناب کنید.
- از مصرف الکل و کشیدن سیگار بپرهیزید.
راهکارهای تغذیه‌ای جهت بهبود اسهال
- مصرف آب و مایعات روشن مانند آب گوشت و ژلاتین را افزایش دهید.
- مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند آجیل‌ها، میوه و سبزی و نان و غلات سبوس‌دار را کاهش دهید.
- از مصرف غذاهای شیرین، قندهای ساده و آبنبات اجتناب کنید.
- مواد غذایی نظیر موز، برنج سفید و ماکارونی که به راحتی هضم می‌شوند استفاده کنید.
- از مصرف غذاهای پرادویه و چرب و یا سرخ شده خوردداری کنید.
راهکارهای تغذیه ای جهت بهبود یبوست
- مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند غلات کامل، میوه ها و سبزی های خام یا پخته شده، میوه های خشک، دانه ها و آجیل ها را افزایش دهید.
- مصرف آب و نوشیدنی‌های سالم را افزایش دهید.
- سعی کنید که وعده‌های اصلی و میان وعده‌ها به طور منظم و در ساعت مشخصی مصرف شوند.
- فعالیت بدنی خود را تا حد امکان افزایش دهید.
این عضو هیات علمی دانشگاه در خاتمه تاکید کرد: تغذیه درمانی به بیماران سرطانی کمک می‌کند تا مواد غذایی لازم جهت حفظ قدرت بدنی، جلوگیری از آسیب دیدن بافت بدن، بازسازی بافت و مقابله با عفونت و سوء‌تغذیه را دریافت و جذب کنند و افرادی که در حین درمان سرطان رژیم غذایی سالم و مناسب حاوی مقادیر کافی انرژی و پروتئین دریافت می‌کنند، احتمال بهبودی بالاتری داشته و حتی شاید بتوانند میزان بالاتر نوع خاصی از شیوه‌های درمانی را تحمل کنند.
نظر شما :