تبعیض سنی در طراحی هوش مصنوعی

به گزارش روابط‌ عمومی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی، دکتر محمدرضا لک پور،سرپرست معاونت پژوهشی این واحد ضمن تبریک روز جهانی سالمند، با بیان اهمیت و ضرورت توجه به سالمندان و مسائل مرتبط با سالمندی، تصریح کرد: باتوجه‌ به اهمیت چالش‌های جمعتی در کشور و سرعت افزایش جمعیت به سمت سالمندی، نیاز است که متخصصان و صاحب‌نظران به این مسئله ورود جدی تری پیدا کنند.

وی با بیان اینکه حدود 60 درصد از هزینه‌های درمانی را سالمندان به خود اختصاص می‌دهند، اظهار کرد: این سرانه درمانی، بار زیادی را برای خانواده ها و  سیستم‌های درمانی، بیمه‌ها و ... دارد. همچنین در حال حاضر منابع کمی برای ارائه خدمات مراقبتی و بهداشتی - درمانی از طرف نهادهای دخیل در نظر گرفته شده است که نیاز سالمندان را برطرف نمی کند.

لک پور با بیان اینکه امروزه استفاده از فناوری‌های روز دنیا به‌عنوان ابزارهای مؤثر در پیشگیری و مدیریت بیماری‌ها به‌ویژه در مراحل ابتدایی امری ضروری به نظر می‌رسد، گفت: هوش مصنوعی یکی از این ابزارهاست که استفاده از آن می‌تواند به طور مؤثری بر تعامل و عملکردهای شناختی سالمندان تأثیر بگذارد و ضمن افزایش استقلال و ایمنی، رضایتمندی را در سالمندان و خانواده‌های آنان فراهم سازد.

وی در پایان با تأکید بر اهمیت ارائه خدمات به سالمندان تصریح کرد: جهاددانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی به اساس مأموریت و رسالت سازمانی خود گام‌های مؤثری را در ارتقای ارائه خدمات سلامت سالمندی برداشته و سعی شده با برگزاری نشست‌ها و وبینارهای تخصصی، چالش های مرتبط با این موضوع را با هم‌فکری ارائه‌دهندگان و متخصصین حوزه های مرتبط بررسی نماید. 

در ادامه دکتر آریا همدانچی، پژوهشگر حوزه سلامت سالمندی، به اهمیت هوش مصنوعی در حیطه‌های مختلف سالمندی و مشکلات و چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی توسط سالمندان پرداخت.

وی با اشاره به استدلال های علمی جدید در خصوص تکنیک‌های نوین یادگیری عمیق، اظهار کرد: تکنیک‌های جدید یادگیری عمیق می‌تواند به توسعه پیش‌بینی‌کننده‌های سالخوردگی در سطحی کمک کنند که دستاوردهای آن با تکنیک‌های قبلی و سنتی قابل‌مقایسه نباشد. به طور مثال بیومارکرهای شناسایی شده توسط هوش مصنوعی، می‌تواند یک مدل علیتی جامع را به صورتی تهیه کند که در برگیرنده فاکتورها و مکانیسم‌های مهم دخیل در سالمندی سلولی باشند.

همدانچی با بیان اینکه توسعه هوش مصنوعی می‌تواند چالش‌هایی را نیز برای سالمندان به دنبال داشته باشد، افزود بر اساس نتایج مطالعه ای در سال 2023، بخشی از آن به‌عنوان تبعیض سنی در فن آوری اجتماعی معرفی شده است، تبعیض سنی نه‌تنها در طراحی هوش مصنوعی بلکه در درک، اجرا، بکارگیری و انتخاب آنان توسط متخصصین سالمندشناسی و پرسنل خصوصاً در برنامه‌های نگهداری طولانی‌مدت سالمندان رخنه کرده است.

وی ادامه داد: بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی از آنجایی‌که افراد سالمند کمتر از تکنولوژی‌های جدید استفاده می‌کنند، ممکن است در طراحی الگوریتم‌های مربوط به هوش مصنوعی نیازهای آنان کمتر مورد توجه قرار گیرد. از آنجایی‌که در حال حاضر ارائه خدمات به این گروه از جامعه نمی‌تواند به‌صورت قانع‌کننده، اختصاصی در نظر گرفته شود، می‌تواند نمایانگر تبعیض سنی در این زمینه باشد.

دکتر همدانچی در ادامه به راهکارهای سازمان بهداشت جهانی برای افزایش بهره‌مندی سالمندان از هوش مصنوعی و پرهیز از تبعیض سنی اشاره کرد و گفت: این راهکارها شامل طراحی مشارکتی هوش مصنوعی توسط سالمندان، مسئولیت‌پذیری تیم داده‌های علمی از نظر توجه به تفاوت‌های سنی و تدارک داده‌های جامع و متعادل، جمع‌آوری داده‌های در برگیرنده ملاحظات سن،  سرمایه‌گذاری در زیر ساخت‌ها و سواد دیجیتال برای سالمندان و ارائه‌دهندگان خدمات مراقبت سلامت، رعایت حق انتخاب و رضایت سالمندان در استفاده از تکنولوژی‌ها، امکان‌پذیر بودن نقد و ارائه توصیه توسط آنان، برقراری چارچوب و قوانین دولتی برای توانمندسازی و کار با سالمندان، توسعه تحقیقات و نیز تقویت فرایندهایی اخلاق است.

در ادامه این وبینار، دکتر فرشته رضایی، پژوهشگر حوزه سلامت سالمندی، به بحث غربالگری و پیشگیری با بهره‌گیری از هوش مصنوعی در سالمندی پرداخت و گفت: طب پیشگیرانه به بیماران کمک می‌کند تا از شروع بیماری جلوگیری نماید یا پیشرفت بیماری را کند و احتمال ابتلا به عوارض شدید را کاهش دهد.