تاثیر شدید تحریم بر پژوهش/عدم ارتباط بین دانشگاه‌های پزشکی و غیرپزشکی

دکتر افشین زرقی در گفت‌وگو با ایسنای جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی، فعالیت‌های حوزه پژوهشی دانشگاه را در بخش‌های تولید علم از طریق انتشار مقالات، بحث فناوری و تولید محصول و حرکت به سمت دانشگاه‌های نسل سه دانست و گفت: سال گذشته برای اولین بار تعداد مقالات منتشر شده دانشگاه از مرز ۳۰۰۰ مقاله و سند علمی گذشت. بر اساس اطلاعات پایگاه "اسکوپوس" تا پایان سال ۲۰۱۷ تعداد مقالات دانشگاه از مرز ۳۱۰۰ مقاله گذشت که این آماری بی‌سابقه برای دانشگاه بود.

صعود بیش از ۱۵۰ پله‌ای در "وبومتریکس"

وی در عین حال از حضور دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در جمع ۱۰۰۰ دانشگاه برتر جهان در نظام رتبه بندی وبومتریک خبر داد.

به گفته زرقی در تازه‌ترین رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در "نظام وبومتریکس" که در جولای ۲۰۱۸ انتشار یافته، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در میان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور رتبه دوم را کسب کرده است.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در عین حال گفت: این جایگاه نسبت به دوره قبلی (ژانویه  ۲۰۱۸) تثبیت شده و با ۱۵۴ پله صعود در رتبه‌بندی جهانی نسبت به دوره قبلی (ژانویه  ۲۰۱۸ ) به زیر رتبه  ۱۰۰۰ رسیده و دانشگاه رتبه کل  ۹۲۰  را کسب کرده است.

افزایش ۲.۵ برابری تعداد مقالات و ۳.۵ برابری ارجاع به مقالات

وی با اشاره به وضعیت مطلوب تولیدات علمی این دانشگاه از لحاظ کمی و کیفی افزود: سرانه چاپ مقاله در دانشگاه به ازای هرعضو هیات علمی به رقم ۲.۱۱ رسیده یعنی برای اولین بار از دو رد شده و بر این اساس، تولیدات مقاله دانشگاه طی پنج سال ۲.۵ برابر و ارجاعات مقاله نیز ۳.۵ برابر شده است، به عبارت دیگر ما در کنار کمیت به رشد کیفیت هم توجه داشته‌ایم.

اجرای یک طرح کلان ملی با همکاری انستیتو غذای هلند

زرقی ارتقای تعاملات و ارتباطات علمی و بین المللی دانشگاه را از دیگر توفیقات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیان کرد و گفت: طی چند ماه گذشته تفاهم نامه‌هایی با هدف برقراری تعاملات پژوهشی و تبادل استاد و دانشجو با دانشگاه "رنه دکارت فرانسه" و همچنین مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی کشور هلند امضا شده است. در همین راستا مرداد ماه سال آینده یک طرح ملی کلان با "رییس انستیتو غذای هلند و اروپا" امضا خواهیم کرد. همچنین تعاملات بین المللی متعددی با کشورهای مجارستان، پرتغال و ایتالیا در حال اجرا داریم.

کسب رتبه دوم تولید علم در کشور

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه همچنین با اشاره به آخرین رتبه بندی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور توسط وزارت بهداشت، اظهار کرد: بر اساس این رتبه‌بندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در شاخص تولید علم با فاصله زیادی نسبت به دانشگاه سوم در رتبه دوم قرار گرفته است.

وی همچنین به اجرای پروژه‌های کلان بین المللی و تولید مقالات مشترک علمی اشاره کرد و گفت:در حال حاضر مقالاتی در دانشگاه چاپ شده که ضریب تاثیر(Impact Factor) بالای ۵۰ دارند، به عبارت دیگر با افزایش تعاملات بین المللی، میزان چاپ مقالات مرغوب در رابطه با حوزه سلامت با هدف حل مشکلات نظام سلامت کشور نیز افزایش یافته است.

این استاد دانشگاه با اشاره به رتبه و جایگاه علمی دانشگاه در سطح دنیا، عنوان کرد: بر اساس رتبه بندی مرکز مطالعات علوم و فناوری "لایدن"،   دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی جزو ۶۰۰ دانشگاه برتر دنیاست، البته اگر تنها دانشگاه‌های علوم پزشکی را در نظر بگیریم، جزو۳۰۰ دانشگاه برتر دنیا هستیم که براساس نظام رتبه بندی لایدن امسال  نسبت به سال گذشته ۴۴ پله ارتقای رتبه داشته‌ایم.

وی با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از نظر وبومتری جزو ۱۰۰۰ دانشگاه برتر دنیاست، گفت: برنامه دانشگاه قرار گرفتن در بین ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا و ۲۰۰ دانشگاه برتر علوم پزشکی دنیا بر اساس نظام رتبه بندی "لایدن" است.

وی با بیان اینکه جدا بودن دانشگاههای علوم پزشکی از غیرپزشکی گاه باعث افت رتبه دانشگاه‌ها می‌شود، تصریح کرد: ادغام فیزیکی در اختیار دانشگاه‌ها نیست، با این حال ما بیش از ادغام فیزیکی به ادغام تفکراتی و تعاملاتی بین دانشگاه‌ها معتقدیم، چراکه به هر حال دانشگاه‌های پزشکی و غیرپزشکی در بحث فناوری و تولید محصول و همچنین بازار سلامت و تجهیزات پزشکی به ارتباط باهم نیاز دارند.

سرطان و سلامت غذا از جمله اولویت‌های پژوهشی است

این استاد د انشگاه حفظ و ارتقای رتبه و جایگاه بین المللی را جزو مهمترین اهداف دانشگاه عنوان کرد و ادامه داد: در چند سال اول دانشگاه به دنبال افزایش آمار تولیدات علمی و ایجاد بستر برای حضور اعضای هیات علمی در پژوهش بود و در دوره دوم به دنبال عمق بخشی به پژوهش و دستیابی به مرجعیت علمی هستیم.

 زرقی با بیان اینکه طی یک مطالعه وسیع با معاونت آموزشی، نقاط قوت دانشگاه در حوزه های مختلف استخراج شده است، گفت: هدف ما این است که دانشگاه در این نقاط قوت و ماموریت‌های تعریف شده در سطح جهانی به مرجعیت علمی دست یابد.

وی با بیان اینکه هدف، ماموریت گرایی، مرجع پذیری و تبدیل شدن به یک دانشگاه تمایزیافته در امر پژوهش است، اظهار کرد: بر اساس یک مطالعه ۲۰۰ هزار ساعته،   نیاز جامعه، اسناد بالادستی و توانمندی‌های دانشگاه تهیه و بررسی شد و طی یک طرح پژوهشی اولویت‌های پژوهشی دانشگاه  برای ۱۰ سال آینده در هشت حوزه "سرطان‌ها"،   "بیماری‌های غیرواگیردار"،   "سلامت غذا"، "موئلفه‌های موثر بر سلامت"،   "تکوین دارو و داروهای بیوتکنولوژی" و در بحث بیماری‌های واگیردار تقسیم بندی و متمرکز شده است. به عبارت دیگر درحوزه و پژوهشکده‌هایی متمرکز شده‌ایم  که دارای نقطه قوت و افراد شناخته شده علمی هستند.

انتشار نتایج طرح "پایش و رفع آلاینده‌ها در غذا و ارائه غذای سالم به جامعه" به‌زودی

 وی با بیان اینکه در این راستا برای جمع آوری و شناسایی دغدغه‌های جامعه با شهرداری، استانداری، ناجا و سایر ارگان‌های مرتبط جلساتی داشتیم، تصریح کرد: با این شرایط پیش‌بینی ما این است که در هشت حوزه به بحث مرجعیت علمی می‌رسیم، چرا که هم توان زیرساختی آن را داریم و هم نیروی انسانی. حتی در برخی موضوعات بر اساس سامانه علم سنجی وزارت بهداشت جزو گروه اول هستیم.

معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه به عنوان نمونه دانشگاه ما در بحث "سلامت غذا" دارای مرجعیت علمی و پژوهشی است، گفت: تمامی ارگان‌های بین المللی، دانشگاه ما را در بحث سلامت غذا مرجع می‌دانند تاجایی که در اکثر طرح‌های بین‌المللی مرتبط با سلامت غذا، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مشارکت دارد. در همین رابطه یک مرکز سلامت غذایی بسیار مجهز، پروژه‌های کلان بین‌المللی و تعاملات و تبادل استاد و دانشجو داریم، همچنین "انستیتوی تحقیقات غذایی کشور" نیز متعلق به این دانشگاه است، به عبارت دیگر تمام زیرساخت‌ها برای مرجع شدن در دانشگاه فراهم شده است.

وی با اشاره به همکاری دانشگاه با کشورهای هلند، اتریش و مجارستان در حوزه سلامت غذا، تصریح کرد: در این رابطه دو پروژه کلان در راستای "بررسی میزان آلاینده‌های شیمیایی در غذا" در حال اجراست و نتایج آن بزودی منتشر می‌شود. به عبارت دیگر بر اساس این طرح راه‌های پایش و رفع آلاینده‌ها در غذا و ارائه غذای سالم به جامعه شناسایی شده و با کنترل مواد غذایی، غذا با استانداردهای بین المللی در اختیار جامعه قرار داده می شود.

زرقی با اشاره به سایر دستاوردهای این حوزه، تصریح کرد: دانشگاه در زمینه دارو، بیماریهای چشمی، اورولوژی، غدد، گوارش و بیماری های غیر واگیردار  پژوهش‌های عمیق و کاربردی متنوعی انجام داده و در این حوزه ها تا حدودی مرجعیت علمی را کسب کرده است.

فعالیت ۵۴ شرکت دانش‌بنیان و چهار مرکز رشد

وی در ادامه به فعالیت ۵۴ شرکت دانش بنیان در دانشگاه اشاره کرد و گفت: این شرکتها در حوزه فناوری و در قالب مراکز رشد غذا و دارو، سلول های بنیادی و علوم دندانی فعالیت می کنند که به زودی یک مرکز رشد جدید در زمینه تجهیزات پزشکی ایجاد می‌شود.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه با بیان اینکه برنامه دانشگاه راه اندازی ۱۰۰ شرکت دانش بنیان طی سال‌های آتی است، گفت: هر شرکت دانش بنیان تقریبا برا ی ۱۵ نفر کارآفرینی می‌کند که همین امر به حرکت دانشگاه به سمت دانشگاه کارآفرین کمک می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه شرکت‌های دانش بنیان پس از چند سال از زیر چتر حمایتی دانشگاه خارج شده و به صورت مستقل به کار خود ادامه می‌دهند، تصریح کرد: شرکت‌های دانش بنیان که ذات آنها دانش محوریست پس از مدت کوتاهی از چرخه مرکز رشد خارج شده و در پارک‌های علم و فناوری به فعالیت خود ادامه می‌دهند. در همین راستا طی سال گذشته سه شرکت دانش بنیان دانشگاه با کارآفرینی بالا، مستقل شده و در پارک علم و فناوری و همچنین مجتمع علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف مستقر شدند. یکی دیگر از شرکت‌ها نیز در قالب تاسیس کارخانه به فعالیت خود ادامه می دهد.

ایجاد یک پارک علم و فناوری در دماوند

زرقی در ادامه با اشاره به برنامه دانشگاه برای ایجاد یک پارک علم و فناوری در دماوند، عنوان کرد: یک کارگروه برای این کار تعریف شده که با پیشنهاد نقشه و جذب منابع وارد فاز عملیاتی می شویم.

بزرگترین "اتاق تمیز" کشور

زرقی در بخش دیگری از صحبت‌های خود از بهره برداری از "اتاق تمیز" (Clean Room) دانشگاه یاد کرد و گفت: در این رابطه با یک شرکت دانش بنیان و یک شرکت خارجی تفاهم نامه‌هایی امضا شده که طی آن تا پایان سال از برخی محصولات "های تک" دانشگاه در زمینه سرطان و داروهای "بایوتک" رونمایی می‌شود. در این راستا انتظار داریم که با مشارکت همکار کره‌ای و دانش فنی داخلی، داروهای دارای ارزبری  بالا  را در این "اتاق تمیز" به عنوان بزرگ‌ترین اتاق تمیز کشور، به بهره برداری برسانیم.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اتمام فاز اول و دوم "اتاق تمیز" دانشگاه طی چهار سال، با بودجه ای بالغ بر۱۰ میلیارد تومان، عنوان کرد: در این رابطه یک شرکت دانش بنیان معتبر با هدف تولید محصول در دانشگاه مستقر شده و پروسه زمان‌بر ساخت، تجهیز و اخذ گواهینامه از وزارت بهداشت را نیز گذرانده است.

وی با اشاره به بهره برداری و محصول محوری به عنوان یک اصل در حوزه پژوهشی دانشگاه، تصریح کرد: در واقع اجرای پژوهش های ثروت آفرین از اهداف ماست، چراکه زمانی ماموریت  پژوهش به اتمام رسیده که خودش بتواند هزینه خود را تامین کند، به خصوص در مقطع فعلی که بحث اقتصاد مقاومتی در کشور مطرح شده است.

زرقی یکی از سیاست‌های دانشگاه را تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در امر پژوهش معرفی کرد و گفت: پژوهش ها باید کاملا جهت‌دار و هدفمند بوده و بتواند مشکلی از نظام سلامت جامعه را برطرف کند. همچنین پژوهش باید مستقیما تولید ثروت کند یا به کاهش هزینه‌های حوزه سلامت منجر شود که هر دو از نظر ما ثروت آفرینی است.

جای خالی مرکز نوآوری و ایده در دانشگاه‌های علوم پزشکی

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به برنامه دانشگاه برای ایجاد "مرکز نوآوری و ایده"، اظهار کرد: این مرکز در کنار مراکز رشد، به جمع آوری ایده‌های بکر و نوآوری‌های محصول محور از سراسر کشور می‌پردازد که در این پروسه ایده‌های دانشگاه از اولویت برخوردارند.

وی با بیان اینکه هنوز هیچ یک از دانشگاههای علوم پزشکی مرکز ایده و نوآوری ایجاد نکرده است،   افزود: ایجاد مرکز نوآوری و ایده به راه اندازی ایده بازار، استقرار شرکت‌های دارای ایده‌های نو و حرکت دانشگاه به سمت دانشگاه تمایزیافته کمک می‌کند. البته برنامه ما این است که این مرکز را با کمک اسپانسرینگ راه اندازی کنیم.

وی با اشاره به وامی که دانشگاه برای تولید محصولات فناورانه در نظر گرفته، تصریح کرد: سال گذشته صندوق اعطای وام دانشگاه با هدف حمایت از طرح های فناورانه و توانمند سازی آنها تقویت شد. در همین راستا دانشکده فناوری‌های نوین دانشگاه به زیرمجموعه معاونت پژوهشی منتقل شده و رویکرد آن نیز به سمت پژوهش و فناوری تغییر جهت داد. به گونه‌ای که به عنوان نمونه  هر یک از اعضای هیات علمی دانشکده باید یک شرکت دانش بنیان ایجاد کند.

دکتر زرقی حرکت دانشکده فناوری‌های نوین را به سمت دانشگاه نسل سوم بیان کرد و گفت: رسالت این دانشکده فناورانه و محصول محور است به گونه ای که دانشجوی phd تنها به ارایه مقاله محدود نمی‌شود بلکه می‌تواند در پایان دوره یک محصول نوین و کاربردی ارایه کند.

رتبه در علم ۱۸، در فناوری ۷۵

وی با اشاره به رتبه فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، عنوان کرد: سال گذشته ما با فاصله بسیار اندک با دانشگاه اول، رتبه دوم فناوری  کشور را کسب کردیم که این مساله نشان دهنده آن است که دانشگاه در بحث زیرساخت های فناوری، مدیریت فناوری، شرکت‌های دانش بنیان، زیرساخت‌هایی از جمله "اتاق تمیز"، بهره برداری از صندوق‌های فناوری و جذب منابع از بیرون موفق بوده است.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه دانشگاه‌های کل کشور در زمینه فناوری وضعیت خوبی ندارند، اظهار کرد: کشور ما در زمینه تولید علم، رتبه ۱۸ ولی در فناوری رتبه  ۷۵ را کسب کرده، اگرچه طی پنج سال رتبه فناوری ایران  ارتقا یافته ولی هنوز به جایگاه اصلی خود دست نیافته است.

وی با اشاره به سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در بحث فناوری، اظهار کرد: معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، وزارت بهداشت و وزارت علوم سیاست های تشویقی و حمایتی مطلوبی برای تقویت فناوری در دانشگاه‌ها در نظر گرفته‌اند. در همین راستا برای اولین بار در تاریخ وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی در بعد فناوری رتبه بندی شدند.

ارتباط با صنعت حلقه مفقوده حوزه پژوهش و فناوری

زرقی ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت را حلقه مفقوده حوزه پژوهش و فناوری دانست و تصریح کرد: دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه، طرح‌های پژوهشی و اولویت‌های دفتر را بر اساس نیاز جامعه و صنعت تعریف می‌کند. در همین راستا، پنل‌های مشترک زیادی با سایر دانشگاه‌های فعال در این زمینه از جمله دانشگاه امیرکبیر، صنعتی شریف و غیره برگزار کرده است.

وی با اشاره به برگزاری رویدادهایی از جمله "اینوتک سلامت"، اظهار کرد: در این نمایشگاه صاحبان صنعت و دانشگاه ها دستاوردهای خود را به اشتراک می‌گذارند که همین مساله به نیازسنجی صنعت، تشویق اعضای هیئت علمی برای راه اندازی شرکت‌های دانش بنیان و در نهایت مستحکم تر شدن این حلقه مفقوده کمک می‌کند.

انتقاد از عدم ارتباط بین دانشگاه‌های علوم پزشکی و غیرپزشکی

زرقی در ادامه عدم ارتباط بین دانشگاه‌های علوم پزشکی و غیرپزشکی را مشکل بعدی در جهت تقویت پژوهش و فناوری برشمرد و گفت: البته دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در جهت تقویت این ارتباط پیشرو بوده، تا جایی‌که اولین "کنگره فناوری سلامت" با هدف به اشتراک گذاری دستاوردهای دانش بنیان دانشگاه‌ها با حضور کلیه دانشگاه‌های فنی تهران در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار شد. دومین دوره این کنگره نیز با همکاری دانشگاه ما و میزبانی دانشگاه امیر کبیر برگزار می شود.

وی با تاکید بر ضرورت حمایت ویژه وزارتخانه های علوم و بهداشت از ارتباط بین دانشگاه‌های پزشکی و غیرپزشکی، عنوان کرد: وزارتخانه های علوم و بهداشت باید با حمایت ویژه از طرح های پژوهشی مشترک، این ارتباطات را تقویت کرده و دانشگاه‌ها را با روش‌های مختلف تشویقی به برقراری ارتباط علمی باهم ترغیب کنند.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه پیشرفت در حوزه فناوری بدون دخالت دانشگاه‌های فنی و بالعکس پیشرفت در حوزه تجهیزات پزشکی و سلامت بدون دخالت و همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی، غیرممکن است، عنوان کرد: این ارتباط از لحاظ  ارگانیک و سیستماتیک هنوز به تعریف و حمایت احتیاج دارد. برقراری این ارتباطات به طرق مختلف امکان پذیر است. به عنوان نمونه اعضای هیات علمی می‌توانند در هر دو دانشگاه فعالیت کنند مثلا عضو هیات علمی ما بوده و در یک دانشگاه فنی نیز به عنوان استاد وابسته فعالیت کند. همچنین راه اندازی شرکت‌های دانش بنیان مشترک راهکار دیگری‌ است که به ایجاد این ارتباط کمک می کند.

ضعف قوانین ارتباط صنعت با دانشگاه

دکتر زرقی با بیان اینکه مراودات مالی و قانونی ارتباط با صنعت باید تسهیل شود تا دانشگاه‌ها و پژوهشگران بتوانند به راحتی با بخش صنعت ارتباط برقرار کرده و قرارداد منعقد کنند، گفت: در همین راستا باید تسهیلات بیشتری برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شود. هنوز سیستم‌های مالیاتی با  شرکت‌های دانش بنیان به نقطه مشترک خوبی نرسیده‌اند و شرایط معافیت مالیاتی این شرکت‌ها مشخص نیست.

وی با اشاره به تاکید مدیریت جدید دانشگاه بر تقویت و ارتقای فناوری، اظهار کرد: هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این رابطه یک آیین نامه شفاف تنظیم و ثبت کرده که طی آن نقش و سهم دانشگاه و فناور به خوبی مشخص شده است.

اساتید ایرانی در لیست دانشمندان یک درصد اول دنیا

زرقی در ادامه با اشاره به حضور اساتید توانمند در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اظهار کرد: سه عضو هیات علمی این دانشگاه جزو دانشمندان یک درصد اول دنیا هستند و ۲۰ استاد و پژوهشگر نیز جزو یک درصد اول و از نفرات برتر علمی و پژوهشی کشور هستند که افزایش این آمار از طریق هدفمند کردن پژوهش‌ها و افزایش ارجاع به آن، از اهداف ماست.

وی با اشاره به سایر برنامه های دانشگاه در راستای متمایزسازی و بین المللی کردن دانشگاه، عنوان کرد: دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در راستای تقویت جایگاه علمی خود برای جذب افراد برجسته علمی خارج از کشور به عنوان عضو هیات علمی برنامه ریزی کرده که این طرح هم اکنون در مرحله شناسایی و بررسی افراد حائز شرایط بوده و به محض تکمیل شده بانک اطلاعاتی وارد فاز عملیاتی می‌شویم.

فرسودگی و قدمت تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه

زرقی با اشاره به فرسودگی و قدمت تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه، اظهار کرد: تقریبا ۱۰ سالیست که تجهیزات اکثر دانشکده های علوم پزشکی نوسازی نشده که تعمیر و نوسازی آنها جزو ضروریات است. اگر خواهان حفظ و ارتقای پژوهش هستیم باید به امر نوسازی و بهسازی تجهیزات اقدام کنیم.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خاتمه با اشاره به اعتقاد راسخ ریاست دانشگاه به تحقق عدالت پژوهشی، عنوان کرد: دانشگاه در پی آن است که با توجه و رسیدگی بیشتر به دانشکده‌های کم برخوردار، شرایط کلیه دانشکده‌ها را به حد استاندارد برساند.

انتهای پیام