مهمترین علل و عوارض یائسگی زودرس/ هورمون درمانی خودسرانه؛ممنوع

دکتر فهیمه رمضانی تهرانی - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایسنا دفتر دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، با بیان اینکه یائسگی به معنای قطع قاعدگی بدون علت در خانم‌هایی است که سیکل‌ قاعدگی تقریبا منظمی داشته‌اند، گفت: قطع قاعدگی زمانی یائسگی اطلاق می‌شود که حداقل فاصله زمانی یک سال از قطع قاعدگی گذشته باشد.

وی زمان بروز یائسگی در کشورهای مختلف را به طور متوسط بین 48 تا 52 سالگی و در ایران سن 49 تا 50 سال دانست و ادامه داد: در این میان دو واژه نارسایی زودرس تخمدان و یائسگی زودرس وجود دارد که در نارسایی زودرس تخمدان، قطع قاعدگی در سنین کمتر از 40 سالگی و در یائسگی زودرس نیز در سنین زیر 35 سال اتفاق می‌افتد که هر دو منجر به ایجاد اختلال در عملکرد مناسب مغز می‌شوند.

مهمترین علل تاثیرگذار در بروز یائسگی زودرس و نارسایی تخمدان

رمضانی با اشاره به مهمترین علل تاثیرگذار در بروز یائسگی زودرس و نارسایی تخمدان، اظهار کرد: شایع ترین و اصلی‌ترین عامل شناخته شده در بروز این بیماری‌ها، جنبه‌های وراثتی و سابقه فامیلی در اقوام درجه یک بوده، استرس به ویژه استرس حاد نیز عامل بعدی است که با ایجاد اثرات توکسیکی و ایجاد مسمومیت در تخمدان‌ها باعث بروز یائسگی زودرس می‌شود.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه،‌ عوامل دیگری که باعث تسریع یائسگی می‌شوند شیوه زندگی نامناسب، تغذیه نادرست، استفاده از فست فودها و غذاهای دارای مواد افزودنی و نگهدارنده و چربی‌های اشباع شده، همچنین مصرف سیگار و قلیان است که متاسفانه برخی در کشور ما قلیان را از سایر دخانیات جدا کرده و از عوارض آن مطلع نیستند، در حالی‌که هر پک قلیان با هفتاد سیگار برابری کرده و عوارض نامطلوبی برجای می‌گذارد.

چه بیماری‌هایی بروز یائسگی زودرس را تشدید می‌کند؟

این پزشک متخصص در ادامه با اشاره به بیماری‌های خودایمنی مانند کم کاری تیروئید و ارتریت روماتوئید که به دلایل ناشناخته بر علیه بدن آنتی بادی تولید کرده و ارگان‌های مختلف را درگیر می‌کنند، تصریح کرد: بیماری‌های خودایمنی می‌توانند به عنوان عامل خطر برای رخداد یائسگی زودرس قلمداد شده و بروز آن را تشدید کنند، همچنین ابتلا به پاره ای از عفونت‌ها مانند اوریون می‌تواند اثرات مخربی بر سلول‌های تخمدانی گذاشته و شانس بروز یائسگی زودرس را تشدید ‌کنند.

وی ادامه داد: همچنین انجام عمل جراحی بر روی ارگان‌های تناسلی، به ویژه تخمدان‌ها، پرتودرمانی و اشعه بر روی شکم، مصرف برخی داروهای شیمی درمانی و یا داروهای مکمل درمان بعد از ابتلا به سرطان‌ به خصوص سرطان پستان و بیماری اندومتریوز که اثرات مخربی بروی تخمدان دارد، می‌توانند سبب یائسگی زودرس شوند.

اهمیت پیشگیری از یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان

این محقق با اشاره به اهمیت پیشگیری از یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان، اظهار کرد: از آنجاکه جنبه‎‌های وراثتی، مهمترین عامل اثرگذار در بروز یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان شناخته می‌شود، بنابراین پیشگیری ثانویه اهمیت بیشتری داشته و فرد باید برای تصمیم گیری درباره زندگی باروری خود آگاه باشد، این آگاهی به تصمیم‌گیری صحیح‌تر برای زندگی باروری فرد کمک می‌کند، به عنوان مثال اگر فردی در خانواده سابقه یائسگی زودرس دارد، قاعدتا نمی‌تواند حاملگی را تا سنین بالا به تاخیر اندازد.

این استاد دانشگاه با اشاره به راهکارهای پیشگیری اولیه، تصریح کرد: پیروی از سبک زندگی سالم، مصرف مواد غذایی سالم و سبزیجات، مصرف ماهی و غذاهای دریایی، پرهیز از مصرف سیگار و قلیان برخی از این راهکارهاست.

مشکلات و عوارض ناشی از یائسگی زودرس

رمضانی با بیان اینکه امروزه قاعدگی منظم در کنار تنفس، ضربان قلب و سلامت سیستم قلبی عروقی و ریوی به عنوان پنجمین علامت حیاتی خانم‌ها شناخته می‌شود، گفت: یائسگی زودرس دو دسته  مشکل ایجاد می‌کند، بخش اول آن به مشکلات روانی بازمی‌گردد، به عبارت دیگر اگر خانمی در سنین پایین‌ یائسه شود با بحران هویت و مشکلات عدیده‌ای مانند کاهش اعتماد به نفس چه از منظر خود و چه در زندگی زناشویی و از منظر همسر مواجه می‌شود. همچنین ممکن است درجاتی از افسردگی، اضطراب و گوشه گیری را نیز تجربه کند. 

این متخصص زنان با بیان اینکه یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان اثرات مختلفی بر عملکرد اعضای مختلف بدن دارند، توضیح داد: خطر بروز پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی عروقی یا سکته‌های قلبی، اختلالات عملکرد مغزی و بروز آلزایمر در این افراد افزایش یافته و همچنین در معرض خطر عفونت ادراری تناسلی مکرر و بی‌اختیاری ادراری به واسطه کاهش استروژن در دستگاه ادراری تناسلی قرار می‌گیرند.

وی ادامه داد: همچنین در این افراد عوارض گذرایی مانند حملات گرگرفتگی، تغییرات خلق‌وخو یا اختلالات خواب رخ می‌دهد که معمولا بعد از دو سال برطرف می‌شود.

اثرگذاری یائسگی زودرس بر مساله باروری

 وی با بیان اینکه یائسگی زودرس و نارسایی تخمدان بر مساله باروری نیز اثرگذار است، عنوان کرد: با افزایش سن ازدواج درصد بالایی از خانم‌ها بعد از سن 35 سالگی اقدام به باروری می‌کنند که در این میان مواجهه با مساله یائسگی زودرس آنان را از فرزندآوری محروم می‌کند.

وی شکستگی استخوان را یکی از علل مهم مرگ و میر به واسطه عوارض ثانویه‌ یائسگی زودرس عنوان کرد و افزود: استروژنی که از تخمدان ترشح می‌شود در سلامت و پیشگیری از پوکی استخوان نقش مهمی دارد، بنابراین خطر پوکی استخوان و شکستگی استخوان سلامت زنانی که در سنین پایین یائسه می‌شوند را تهدید می‌کند.

یائسگی زودرس شانس ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد

همچنین یائسگی زودرس می‌تواند شانس ابتلا به بیماری‌های قلبی، افزایش فشارخون و سکته‌های قلبی در سنین پایین را افزایش داده و باعث اختلال عملکرد جنسی شود.

رییس مرکز تحقیقات اندوکرینولوژی باروری پژوهشکده علوم غدد درون ریز و متابولیسم با اشاره به روش‌های درمانی یائسگی زودرس، درمان‌های هورمونی را به علت عوارض بی‌شمار آن صحیح ندانست و ادامه داد: در گذشته خانم‌های دچار یائسگی زودرس و یا یائسگی در سنین معمول به هورمون درمانی توصیه می‌شدند، اما مطالعات اخیر نشان داده که این مساله نه تنها کمک کننده نیست، بلکه ممکن است خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی و یا حتی سرطان سینه را افزایش دهد.

هشدار نسبت به هورمون درمانی خودسرانه

وی با تاکید بر اینکه نباید برای تنظیم قاعدگی به صورت خودسرانه از درمان‌های هورمونی استفاده شود، گفت: در رابطه با افرادی که در سنین زیر 40 سال یائسه می‌شوند، توصیه می‌شود به منظور پیشگیری از عوارض مذکور، تحت نظارت پزشک و مراقبت‌های دقیق درمان‌های هورمونی و یا سایر درمان‌ها انجام شود.

وی در این رابطه با اشاره به بسته‌های خدماتی تعریف شده برای زنان یائسه، عنوان کرد: متاسفانه این خدمات  به علت کمبود نیروی انسانی و مشکلات بودجه‌ای تحت پوشش همگانی قرار نمی‌گیرند.

رییس مرکز تحقیقات اندوکرینولوژی باروری پژوهشکده علوم غدد درون ریز و متابولیسم در پایان با اشاره به نقش تاثیرگذار رسانه‌ها در ارتقای آگاهی جامعه نسبت به کاهش عوارض یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان، اظهار کرد: رسانه ها باید یائسگی را به عنوان یک فرایند طبیعی تبیین کرده و عوارض و راه‌های پیشگیری آن را به درستی آموزش دهند؛ به گونه‌ای که فرد با آگاهی و شناخت وارد این عرصه زندگی شود. همچنین رسانه می تواند در زمینه پیشگیری از عوارض روانی یائسگی نیز با اطلاع رسانی صحیح نقش برجسته‌تری ایفا کند.

انتهای پیام